Курстың сипаттамасы мен жоспары

Қазақстандағы білім беру жүйесін жаңғырту орта білім беру сапасын арттыруға, 21 ғасырдың сын-тегеуріндеріне, тұрақты даму мақсаттары мен қоғамның қажеттіліктеріне сәйкес адами капиталды қалыптастыруға бағытталған. Бүгінгі таңда функционалдық сауаттылықты дамыту және білім алушылардың жаһандық құзыреттіліктерін қалыптастыру бағдарлары айқындалды.

Жаһанданудың артып келе жатқан ықпалына, жылдам әлеуметтік, экономикалық және технологиялық өзгерістерге байланысты білім алушылардың икемді құзыреттіліктерін қалыптастыру ерекше маңызға ие болады.

Қойылған міндеттерге байланысты білім алушыларға қажетті білімді таратуда, жас жеткіншектің жеке басының функционалдық сапасын қалыптастыруда (шығармашылық ойлау және стандартты емес шешімдерді табу қабілеті, өмір бойы білім алуға дайын болу, алған білімін шынайы өмірде қолдану және т.б.) маңызды рөл, ең алдымен, мұғалім мен тәлімгерге қатысты. Білім берудің жаңа парадигмасының сипаттамалары және өмір бойы үздіксіз оқыту тұжырымдамасы білім алушыларда Hard skills, Soft skills және Self skills қалыптастыруды мектеп білімінде өзектендіретін педагог моделінің өзгеруіне де ықпал етті.

Тұрақты даму мақсатында білім беру компонентін (бұдан әрі - ТДМБ) оқыту процесіне кіріктіру білім алушылардың сыни ойлауын, ғаламдық маңызы бар мәселелерді зерттеу, коммуникация, шешу және талдау дағдыларын қалыптастыруға және дамытуға, білім алушылардың құндылық бағдарларын, этикалық нормалары мен мінез-құлық дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді.

ТДМБ компоненттері Қазақстан Республикасының көптеген нормативтік құқықтық актілерінде көрініс тапты. Олар: «Қазақстан Республикасының Экология кодексі», «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық жоспары, Қазақстан Республикасының «жасыл экономикаға» көшу жөніндегі тұжырымдамасы, «Қазақстан Республикасының 2006-2024 жылдарға арналған орнықты дамуға көшу тұжырымдамасы туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы, Мемлекеттік жалпыға міндетті жалпы орта білім беру стандарты және тағы басқалары.

Бұл курстың мазмұны «Тұрақты даму мақсатында білім беру» тұжырымдамасын, ТДМБ компонентін оқыту процесіне кіріктірудің қағидаттарын, мақсаттарын, міндеттері мен негізгі тетіктерін зерделеуге бағытталған педагогтерді даярлауға және «ТДМБ реттейтін нормативтік құқықтық актілер», «Қазақстандағы орнықты даму стратегиясы», «Құзыреттерді қалыптастыру (21 ғасыр құзыреттері, икемді дағдылар, ТДМБ құзыреттері)», «тұрақты даму мүддесінде оқыту», «орта білім беру мазмұнындағы тұрақты даму (принциптер, тәсілдер, оқыту теориялары, оқыту әдістері)», «ТДМБ компонентін оқу пәндеріне кіріктіру тетігі» және басқалар.

Білім алушыларда жергілікті, жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық өзара іс-қимыл мәселелерін түсінуді, әртүрлі көзқарастар мен дүниетанымдарды түсіну мен бағалауды, сондай-ақ басқалармен сыйластықта өзара іс-қимыл жасауды тұрақты даму компонентін білім беруге кіріктіру арқылы қалыптастыруға болады.

Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты да қазақстандағы орта мектеп пәндерінің оқу бағдарламаларының мазмұнына тұрақты даму компонентін тікелей кіріктіруді жүзеге асыруға мүмкіндік береді, оның шеңберінде оқу-танымдық және оқу-практикалық міндеттер іске асырылады: жүйелі білімді игеруге ықпал ететін білік пен дағдыларды қалыптастыру және бағалау, белгілерді-символдық құралдарды және/немесе салыстыру, талдау, синтездеу, жалпылау, түсіндіру, бағалау, белгілері бойынша жіктеу, ұқсастықтар мен себеп-салдарлық байланыстарды орнату, пайымдау, корреляцияны құру нәтижесінде білімді өз бетінше алу, беру және кіріктіру дағдысы; білім алушылардан зерттелген және/немесе олар үшін жаңа идеяларды неғұрлым терең түсінуді, өзге көзқарасты, жаңа ақпаратты жасауды немесе зерттеуді, белгілі ақпаратты түрлендіруді, оны жаңа нысанда ұсынуды, оны өзге контекстке көшіруді, белгісіздік жағдайында шешім қабылдауды талап ететін проблемаларды/проблемалық жағдайларды шешу дағдысын, ынтымақтастық дағдысын, бірлесіп жұмыс істеуді талап ететін ерлі-зайыптыларда немесе топтарда, қарым-қатынас дағдылары, өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі реттеу дағдылары, рефлексия дағдылары. Бұлар білім алушылардан өздігінен оқу қызметін бағалауды немесе талдауды, құндылықты пайымдауларын, жергілікті, аймақтық, елдік және жаһандық сипаттағы әртүрлі мәселелер бойынша өз ұстанымдарын талап етеді

Педагогке қазіргі әлем жағдайында табысты тұлғаны қалыптастыру мен дамытудың негізін құрайтын келесі бағыттарды ескере отырып, оқыту процесін жүзеге асыру ұсынылады:

Өзін-өзі анықтау және қоғамдағы өзара қарым-қатынастар. Өз нанымдарын, құндылық-тұлғалық қатынастарды, тәжірибені, сезімді және олардың бізді қалай қалыптастыратынын білу; мәдени аспектілердің әсері; өзін-өзі дамыту мен өзін-өзі жетілдірудің күшті жақтары мен бағыттары туралы хабардар болу; қиындықтар мен қиыншылықтарға қарсы тұру қабілеті; өзін-өзі бағалау мен өзінің артықшылығын білдірудің ілімге әсері және тиімді қарым-қатынас құра білу.

Белсенді өмірлік ұстаным және салауатты өмір салты. Теңгерімді, салауатты өмір салтын дамытуға және сақтауға ықпал ететін факторларды түсіну; спорттық іс-шаралардың маңыздылығын және олардың адам денсаулығына әсерін түсіну; физикалық әлеуетін түсіну және дамыту; дұрыс тамақтанудың маңыздылығын түсіну; қауіпсіздіктің негізгі ережелерін білу; өз құқықтары мен міндеттерін түсіну, саналы таңдау жасай білу және өз іс-әрекеттерінің салдарын бағалау, салауатты өмір салтын және белсенді өмірлік ұстаным қалыптастыру.

Сыртқы әлеммен өзара әрекеттесу. Адамның басқа адамдармен, басқа тіршілік иелерімен және қоршаған әлеммен қарым-қатынасын түсіну; адамдардың басқа адамдармен, қауымдастықтармен, қоғаммен және қоршаған әлеммен қарым-қатынасындағы мінез-құлқы, құқықтары мен міндеттері; ұқсастықтар мен айырмашылықтарды танып білу және түсіну; қоршаған ортаны түсіну және адамзаттың болашақ ұрпақ үшін жерді сақтаушы ретіндегі жауапкершілігін түсіну.

Бұл курста ТДМБ компонентін орта білім беру мазмұнына кіріктіру тетігі, ТДМБ компонентін оқыту мен тәрбиелеу процесіне кіріктіру әдістері мен формалары көрсетілген, мұғалімдерге ұсынымдар берілген және «Тұрақты даму мақсатында білім беру» тақырыбында тапсырмалардың үлгілері ұсынылған. Курс педагогтерге, әдіскерлерге, сынып жетекшілеріне пайдалы болады

Педагогтерге арналған «Қазақстанның формальды білім беруіне ТДМБ компонентін кіріктіру» курсының оқу-тақырыптық жоспары